Sitka znasz. Liroya też. Ale nie masz pojęcia, kto był pierwszy

Rola Kielc w narodzinach hip-hopu – jak małe miasto pokazało wielką siłę

Gdy ktoś pyta o początki polskiego hip-hopu, większość rzuca od razu: Warszawa – bo przecież Molesta, ZIP Skład, WWO. Potem Śląsk – Kaliber 44, Paktofonika. Czasem ktoś wspomni Łódź czy Poznań. A Kielce? No właśnie… Kielce zwykle siedzą cicho. A nie powinny.

Bo Kielce to nie tylko Wzgórze Zamkowe i kielecki scyzoryk. To też jedno z pierwszych miejsc w Polsce, gdzie rap nie tylko się pojawił, ale też miał własny styl i tożsamość. Styl nie do pomylenia z żadnym innym miastem. Surowy, bezkompromisowy, lokalny.

Wzgórze Ya-Pa 3 – kielecki gangsta rap zanim to było modne

W połowie lat 90., kiedy wielu jeszcze nie wiedziało, czym różni się MC od DJ-a, w Kielcach działało Wzgórze Ya-Pa 3. Dla niektórych to pierwsi polscy raperzy, których usłyszeli na kasecie. Ich debiut „Centrum” to już klasyka. Brzmiało to jakby ktoś wrzucił amerykański gangsta rap do pralki Frani, dodał polskich realiów i wylał to wszystko na asfalt przy kieleckim dworcu.

To nie było ugrzecznione, nie było modne – ale było autentyczne. A to w rapie zawsze miało największe znaczenie.

Kielce to był klimat – nie kopia

W Kielcach nie próbowano kopiować Nowego Jorku czy Compton. Tu po prostu robili swoje. Na nielegalu, na swoich zasadach. Ich slang, ich podejście, ich historie – wszystko było lokalne, ale trafiało do ludzi w całej Polsce. Dlaczego? Bo wielu czuło się tak samo – jakby byli na uboczu, zapomniani przez „wielki świat”.

I choć brzmienie było czasem toporne, a teksty miejscami brutalne, to był w tym prawdziwy przekaz. I to wystarczyło, żeby dzieciaki w Białymstoku, Lublinie czy Szczecinie mówiły: „Ej, ci z Kielc są kozakami”.

Kielce pokazały, że rap nie musi być z dużego miasta

To jest właśnie największa zasługa Kielc – przełamanie kompleksu małego miasta. W czasach, kiedy scena dopiero raczkowała, oni pokazali: nie musisz być z Warszawy, żeby coś znaczyć. Możesz być z Kielc, możesz mieć brudne podwórko i dziurawe buty – ważne, żebyś miał coś do powiedzenia.

To otworzyło drogę kolejnym – z Radomia, Elbląga, Nowego Sącza. Bo skoro Kielce mogły, to oni też.

Ziemia Świętokrzyska dała Polsce legendy – Liroy, Borixon, Żabson, Sitek

Warto też przypomnieć, że Kielce i okolice to kuźnia rapowych osobowości, które zostawiły ogromny ślad w historii polskiego hip-hopu:

• Liroy – pionier. Już w 1995 roku wydał „Alboom”, który pokazał, że rap po polsku może być mainstreamowy. Pochodzi z Kielc i do dziś podkreśla swoje świętokrzyskie korzenie. Wprowadzał hip-hop do świadomości mas – zanim ktokolwiek z Warszawy nagrał singiel, on był już złotą płytą.
• Borixon – członek Wzgórza Ya-Pa 3, a później kreator sceny klubowej i trapowej w Polsce. Jako solista, z formacją Gang Albanii, czy z Chillwagonem – cały czas aktywny i wpływowy.
• Żabson – młode pokolenie, ale też Kielce. Styl zupełnie inny niż surowe początki, ale świadomy, bezkompromisowy i nowoczesny. Trap, moda, social media – Żabson wie, jak grać w nowej lidze, nie tracąc charakteru.
• Sitek – choć od lat we Wrocławiu, to pochodzi z Kielc i tam stawiał pierwsze kroki. Jego debiutancki album „Projekt: S.L.U.M.” zrobił furorę. Styl bardziej melodyjny, radiowy, ale z szacunkiem do fundamentów.

Na koniec – trochę szacunku dla Kielc

Kielce może nie miały największej sceny, nie robiły najwięcej hałasu, ale były tam na samym początku. I zostawiły po sobie ślad. To trochę jak z dobrym b-boyem – nie musi być na środku parkietu, żeby robić robotę. Wystarczy, że wiesz, kto naprawdę zna się na rzeczy.

Więc jeśli kiedyś ktoś znów zapyta cię o początki polskiego rapu – powiedz śmiało: były też Kielce. I bez nich ta historia wyglądałaby zupełnie inaczej.